بررسی انواع رله‌ها و فیوزهای خودرو و روش تست آنها با ابزارهای ساده

در سیستم‌های برقی خودرو، رله‌ها و فیوزها نقش حیاتی در کنترل جریان برق و حفاظت مدارها دارند. شناخت انواع مختلف این قطعات، کاربرد هر کدام و روش‌های ساده تست آنها برای برقکاران و تعمیرکاران خودرو ضروری است. رله‌ها به عنوان سوئیچ‌های الکترونیکی برای قطع و وصل جریان استفاده می‌شوند و فیوزها به عنوان حفاظ‌های مدار در برابر جریان اضافی عمل می‌کنند.

در این مقاله به بررسی انواع رله و فیوز، کاربردهای رایج آنها، که یکی از بخش های آموزش برق خودرو است و نحوه تست با ابزارهای ساده مثل مولتی‌متر و تستر فیوز، و نکات کلیدی برای نگهداری و عیب‌یابی خواهیم پرداخت.

۱. فیوزهای خودرو: تعاریف و انواع

۱.۱ فیوز چیست؟

فیوز یک قطعه حفاظتی است که در صورت عبور جریان بیش از حد مجاز، رشته فلزی داخل آن ذوب می‌شود و مدار را قطع می‌کند تا از آسیب دیدن قطعات الکتریکی جلوگیری شود.

۱.۲ انواع فیوزهای خودرو

۲. رله‌های خودرو: تعاریف و انواع

۲.۱ رله چیست؟

رله یک سوئیچ الکترومغناطیسی است که با جریان کم، جریان بالاتر را کنترل می‌کند. به زبان ساده، رله به کمک جریان کوچکی در سیم‌پیچش، مدار قدرت را وصل یا قطع می‌کند.

۲.۲ انواع رله‌های رایج در خودرو

۳. روش‌های تست فیوزها با ابزار ساده

۳.۱ استفاده از تستر فیوز

• دستگاهی کوچک و ارزان که جریان را از دو پایه فیوز عبور می‌دهد و در صورت سلامت، چراغ یا صدای بوق می‌دهد
• مراحل استفاده:
  1. فیوز را از جای خود خارج کنید
  2. پایه‌های فیوز را با دو سر تستر اتصال دهید
  3. اگر چراغ روشن یا صدای بوق شنیده شد، فیوز سالم است

۳.۲ تست با مولتی‌متر (اهم‌سنج)

• مولتی‌متر را روی حالت تست مقاومت (اهم) تنظیم کنید
• فیوز را از جای خود خارج کنید
• دو سر فیوز را به پراب‌های مولتی‌متر وصل کنید
• اگر مقاومت نزدیک صفر (0 تا 1 اهم) باشد، فیوز سالم است
• اگر مقاومت بسیار بالا یا بی‌نهایت باشد، فیوز سوخته است

۴. روش‌های تست رله‌ها با مولتی‌متر و سایر ابزارها

۴.۱ تشخیص پایه‌ها

• پایه‌های رله معمولاً به صورت زیر شماره‌گذاری می‌شوند:
  • 85 و 86: سیم‌پیچ الکترومغناطیس
  • 30: ورودی جریان قدرت
  • 87: خروجی جریان (وقتی رله وصل است)
  • 87a: خروجی جریان (وقتی رله قطع است، فقط در رله SPDT)

۴.۲ تست سیم‌پیچ رله با مولتی‌متر

• مولتی‌متر را روی حالت اهم قرار دهید
• دو پراب را روی پایه‌های 85 و 86 قرار دهید
• مقاومت سیم‌پیچ معمولاً بین 50 تا 200 اهم است
• اگر مقاومت بی‌نهایت یا صفر باشد، سیم‌پیچ خراب است

۴.۳ تست عملکرد رله

• با باتری 12 ولت پایه‌های 85 و 86 را تحریک کنید
• باید صدای کلیک شنیده شود (سوئیچ فعال می‌شود)
• با مولتی‌متر در حالت تست ولتاژ یا پیوستگی، پایه‌های 30 و 87 را تست کنید
• وقتی رله فعال است، اتصال باید برقرار شود
• وقتی غیرفعال است، اتصال قطع است

۵. مثال کاربردی تست رله فن رادیاتور

۶. نکات کلیدی در نگهداری و عیب‌یابی رله‌ها و فیوزها

• فیوزهای سوخته را با همان آمپر تعویض کنید
• از فیوزهای با کیفیت و برند معتبر استفاده کنید
• رله‌ها را در جای خشک و خنک نصب کنید تا عمر بیشتری داشته باشند
• اتصالات رله‌ها و فیوزها را از نظر خوردگی و شل بودن بررسی کنید
• در صورت وجود نوسان یا قطع و وصل غیرعادی، رله‌ها را تست و در صورت نیاز تعویض کنید

۷. جدول مقایسه انواع فیوزها و رله‌های رایج در خودرو

۸. سوالات متداول (FAQ)

سؤال ۱: آیا می‌توانم فیوز با آمپر بالاتر از فیوز اصلی جایگزین کنم؟
خیر، این کار خطرناک است و می‌تواند به مدار و تجهیزات آسیب برساند.

سؤال ۲: رله‌ها چند سال عمر می‌کنند؟
بسته به کیفیت و شرایط کارکرد، معمولاً بین ۳ تا ۵ سال یا بیشتر.

سؤال ۳: اگر رله فن رادیاتور خراب شود، چه علائمی دارد؟
فن روشن نمی‌شود یا به طور مداوم روشن یا خاموش می‌شود، دمای موتور افزایش می‌یابد.

سؤال ۴: چگونه می‌توانم متوجه شوم فیوز کجاست؟
معمولاً روی جعبه فیوز خودرو نقشه و شماره فیوزها درج شده است.

سؤال ۵: آیا همه رله‌ها قابل تست با مولتی‌متر هستند؟
بله، ولی برای اطمینان بهتر است عملکرد سوئیچینگ آن‌ها هم تست شود.

نتیجه‌گیری

رله‌ها و فیوزها نقش محافظت و کنترل جریان در سیستم‌های برقی خودرو را ایفا می‌کنند و شناخت کامل انواع آن‌ها، کاربردشان و روش‌های تست با ابزارهای ساده می‌تواند به هر برقکار و تعمیرکاری کمک کند تا عیب‌یابی سریع و دقیقی داشته باشد. استفاده از ابزارهای مناسب، رعایت نکات ایمنی و تعویض قطعات با نمونه‌های استاندارد، کلید دوام و سلامت سیستم برق خودرو شماست.