فتوسل چیست و چه کاربردی دارد؟ آشنایی با انواع فوتوسل
اگر از ما بپرسید که ماهیت فتوسل چیست؟ جواب ما این است که فتوسل یک حسگر نوری است که وقتی پرتوهای نور به صفحه آن می‌تابد اختلاف پتانسیلی در آن ایجاد می‌شود که با استفاده از آن می‌تواند یک کلید الکترونیکی را برای عملکردهای مختلف مدار راه بیندازد.
حتما تا به حال به نور تیر چراغ برق دقت کرده‌اید که هنگام غروب آفتاب روشن و در صبح خاموش می‌شود، آیا می‌دانید سنسور فتوسل چیست و چگونه به صورت خودکار باعث این عملکرد می‌شود؟
مشخصات فنی فتوسل می‌توان اینگونه بیان کرد که برخلاف مقاومت کار می‌کند، به این صورت که در طول روز به دلیل وجود نور زیاد در محیط، مقاومتش کاهش پیدا کرده و با ولتاژی که ایجاد می‌کند چراغ معابر خاموش و در هنگام تاریکی شب چراغ روشن می‌شود.
اگر می‌خواهید با طریقه نصب فتوسل و کاربردهای مختلف آن آشنا شوید توصیه می‌شود در دوره برق ساختمان شرکت کرده و یا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
جدول محتوا
تعریف فتوسل چیست؟
فتوسل (LDR یاLight Dependent Resistor) یک مقاومت است و از آنجایی که به نور حساس است، متناسب با نوری که به آن می‌تابد عمل می کند. معمول‌ترین ماده‌ای که در این سنسور نوری به کار برده می‌شود کادمیوم سولفید (cadmium sulphide) است. نکته جالب در مورد فتوسل این است که هنگام استفاده از آن باید سطح بیرونی‌اش که نسبت به نور واکنش نشان می‌دهد، تمیز باشد تا به درستی نور به آن تابیده شود. در غیر این صورت اگر سطح خارجی فتوسل پوشیده از گرد و خاک باشد، نور کمی به آن می‌رسد و مقاومتش زیاد می‌شود.
اگر در مورد چگونگی تابش نور اطلاعی داشته باشید، می‌دانید که نور از جنس تابش‌های الکترومغناطیسی به حساب می‌آید. حال اگر مقدارهای متفاوتی از این نور به سطح فتوسل بتابد، باعث تغییر در مقاومت آن می‌شود. از فتوسل معمولی گرفته تا بهترین مارک فتوسل همگی این عملکرد را دارند.
می‌توان فتوسل را به چشم انسان تعبیر کرد که همواره نسبت به تابش نور حساس است، بنابراین برای ساخت یک فتوسل کافی است که سطح بیرونی ماده‌ای که به نور حساس است را بپوشانید.
از جمله مکان‌هایی که فتوسل همراه با یک تقویت‌کننده در آن کاربرد زیادی دارد، مراکز برق است. این قطعه استفاده بی‌شماری در مشاغل حوزه برق و الکترونیک دارد.
نصب فتوسل چگونه است؟
فتوسل‌ها در دو نوع سه سیم و چهارسیم وجود دارند و نحوه نصب هر یک از این فتوسل‌ها با یکدیگر متفاوت است.
نحوه نصب فتوسل چهار سیم:
در فتوسل‌هایی که از نوع چهار سیم هستند، اصولا دو رنگ سیم شبیه به هم که سفید هستند وجود دارد. علاوه بر آن دو رنگ دیگر سیم به رنگ سیاه و قرمز نیز در این فتوسل‌ها وجود دارد. سیم سیاه به صورت مستقیم به سیم فاز متصل می‌شود. در حالی که سیم قرمز به یک سر لامپ متصل می‌شود. از طرف دیگر سیم نولی که به فتوسل متصل است را نیز از سمت دیگر به لامپ وصل می‌کنیم.
بیشترین کاربرد فتوسل در خیابان‌ها و اماکن عمومی است، البته بعضی از افراد برای حیاط خانه‌ها و باغ‌های خود هم از این مدارهای خودکار روشنایی استفاده می‌کنند.
طریقه نصب فتوسل سه سیمه:
این فتوسل همان‌طور که از اسمش پیداست از سه سیم ساخته شده که رنگ آنها مشکی، قرمز و سفید است.
- سیم مشکی برای متصل شدن به فاز ورودی مدار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سیم قرمز خروجی فاز دستگاه فتوسل بوده و به مدار متصل می‌شود.
- سیم سفید برای اتصال به نول مورد استفاده می شود.
برای نصب و نگهداری فتوسل به بهترین شکل ممکن این چند شرط باید رعایت شود:
- محل نصب فتوسل باید جایی باشد که در شب به آن نوری تابیده نشود
- قبل از اینکه فتوسل را نصب کنید جریانی که روی آن نوشته شده است را به دقت بخوانید.
- هنگام وصل بودن فتوسل جریان الکتریکی 220 ولت برق شهر در آن وجود دارد، بنابراین به هیچ عنوان به صفحه الکترونیکی داخل آن دست نزنید.
انواع فتوسل
در برق ساختمان چند نوع مختلف فتوسل وجود دارد، در ادامه مطلب هفت نوع مختلف آن را همراه با کاربردهایشان شرح داده‌ایم.
فتوسل نوری یا معمولی:
با این فتوسل چراغ‌های برق بدون دخالت یا کنترل هنگام روز در حالت on و در شب off قرار می‌گیرند.
فتوسل نجومی:
این فتوسل با استفاده از برنامه‌ای که روی آن نصب شده است مقدار تابش نور را تشخیص می‌دهد. عملکرد این نوع فتوسل مانند فتوسل نوری کاملا خودکار نیست و برای روشن و خاموش شدن نیاز به تنظیمات دستی دارد، از جمله کاربردهای آن می‌توان به تابلو برق اشاره کرد، چون نیاز به تابش نور ندارد.
فتوسل تایمردار:
این فتوسل را می‌توان بدون توجه به مقداری نوری که در فضا وجود دارد، کاملا متناسب با نیازهای شخصی، با دست تنظیم کرد.
فتوسل ساعتی:
این فتوسل علاوه بر بررسی روشن و خاموش شدن سیستم‌های روشنایی، برای کنترل جریان الکتریکی هر وسیله‌ای که باید روشن و خاموش شود مثلا در کارخانه‌ها، شرکت‌ها و مراکز بزرگ استفاده می‌شود. این نوع فتوسل‌ها را می‌توان برای دورههای مختلف زیر به کار برد:
- یک روزه
- یک هفته
- یک ماهه
فتوسل لیزری:
همان‌طور که از اسمش پیداست یک منبع نور لیزری دارد، این با تابش روی یه نقطه خاص از دستگاه، دستور مشخصی را صادر می‌کند. این فتوسل در صنعت های مختلف، دستگاه‌هایی که نیاز به دقت بالایی دارند، تجهیزات نظامی و … کاربرد زیادی دارد.
فتوسل چهارسیمه:
دارا بودن یک خروجی بیشتر برای دستگاه‌های امنیتی و …، تنها فرقی است که این فتوسل با فتوسل نوری دارد.
فتوسل معکوس:
با توجه به نامش می‌توان حدس زد که عملکرد معکوسی دارد و این چنین است که می‌شود در روز چراغ‌ها را روشن و در شب خاموش نگه داشت. بنابراین می‌توان گفت عملکرد این فتوسل دقیقا برعکس فتوسل نوری است و در فضاهایی که باید در شب روشن باشند، مانند مرغداری بسیار پرکاربرد است.
با توجه به اینکه فتوسل در انواع مختلفی موجود می‌باشد، قیمت فتوسل هم متناسب با کاربردهای متنوع آن متفاوت است. شما می توانید متناسب با نیازتان بهترین مارک فتوسل را خریداری کنید.
نقش پتانسیومتر داخل فتوسل چیست؟
با توجه به مطالبی که پیش‌تر گفتیم، فتوسل نوری در هنگام روز نور چراغ‌ها را خاموش و در هنگام تاریکی آنها را روشن نگه می‌دارد. تنظیم فتوسل کار ساده‌ای است که در ادامه آن را به طور کامل شرح داده‌ایم، ولی قبل از هر چیز شما را با مفهوم پتانسیومتر (اسپید پات) که نقش مهمی در کارکرد فتوسل ایجاد می‌کند آشنا می‌کنیم.
پتانسیومتر یک مقاومت سه پایه است که با استفاده از پیچ متحرکی که در قسمت بالایی خود دارد، برای کنترل کردن جریان الکتریکی، فرکانس و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال شاید برای شما این سوال ایجاد شود که نقش پتانسیومتر در فتوسل چیست؟
با چرخاندن کلاهکی که روی فتوسل تعبیه شده است، مشاهده می‌کنید که یک پتانسیومتر کوچک در داخل آن قرار گرفته است. پتانسیومتر با کمک یک پیچ گوشتی چهارسو قابل چرخاندن است، با این کار می‌توانید زمان روشن شدن چراغ‌ها را به دلخواه تنظیم کنید.
نکته: بهتر است زمانی که یک فتوسل جدید خریداری کردید به اجزای آن دست نزنید، زیرا عملکرد آن زمان ساخت توسط کارخانه بررسی شده است.
در پایان بر اساس مطالبی که شرح دادیم می‌توان گفت؛ تنظیم فتوسل این گونه است که با توجه به شدت و ضعف نورهای تابیده شده به آن، دچار افزایش یا کاهش مقاومت می‌شود. این کم و زیاد مقاومت باعث خاموش یا روشن شدن لامپ‌ها به صورت اتوماتیک خواهد شد. با توجه به تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی مردم، تمایل به استفاده از وسایل و تجهیزات مدرن روزانه در حال افزایش است. استفاده کردن از فتوسل یکی از این موارد مهم برای آسایش و امنیت افراد می‌باشد که با صرف هزینه‌ای مطلوب می‌توان از آن در جاهای متفاوت استفاده کرد، البته قیمت فتوسل با توجه به عملکردی که از آن انتظار داریم کاملا متفاوت است
