آشنایی با برخی از تجهیزات برق صنعتی – بخش اول(کلیدها)

شناخت ابزار و وسایل در هر رشته فنی، یکی از اصلی ترین مراحل تبدیل شدن به فردی ماهر در آن حوزه شغلی است. در این مطلب می خواهیم برخی از تجهیزات برقی که در صنعت کاربرد دارند را به شما معرفی کنیم. آشنایی با برخی از تجهیزات برق صنعتی برای هنرجویان دوره آموزش برق صنعتی از اهمیت بالاتری برخوردار است و به همین دلیل به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

تجهیزات برق صنعتی که در این مطلب به توضیح در مورد آن ها پرداخته شد شامل موارد زیر هستند:

• کلید غلطکی
• کلید دستی
• کلید زبانه ای
• کلید اهرمی
• سلکتور سوئیچ
• کلید فیوز

کلید غلطکی چیست؟

این کلیدها ازیک یا چند غلطک عایق که بوسیله یک اهرم حول محوری به حالت دورانی حرکت میکندوطریقه قرارگیری غلطک‌ها بگونه‌ای است که با حرکت غلطک کنتاکت ها به یکدیگر وصل یا ازهم جدا می‌شوند. با تغییر دادن وضعیت کلید، حالت های مختلفی ازنظر قطع ووصل ایجاد میشود.این کلیدها به علت ساییدگی کنتاکت‌ها عمر پایینی دارند. و به همین دلیل کاربرد کمی در مدارات صنعتی دارند.از این نوع کلیدها میتوان به (کلیدهای غلطکی چپگرد راستگرد-کلیدهای غلطکی ستاره ستاره مثلث-کلیدهای غلطکی چپگرد راستگرد ستاره مثلث)اشاره کرد.

انواع کلید غلطکی کدامند؟

کلید غلطکی چپ گرد راست گرد

این کلید علاوه به اتصال سه فاز به موتور القایی به منظور چپ گرد راست گرد کردن موتور نیز بکار گرفته می شود در این کلید حالت راست گرد با حرف انگلیسی R و حالت چپ گرد با حرف انگلیسی L مشخص می شود و عدد صفر در وسط نشان دهنده حالت خاموش کلید می باشد. شایان ذکر است که در مدار قدرت موتور سه فازه زیر باید کلاف ها در داخل جعبه کلمب موتور با توجه به پلاک موتور به صورت مثلث یا ستاره اتصال داده شود و کلید فوق فقط با سرهای u و V و W موتور و سه فاز R و S و T سر و کار خواهد داشت.

کلید ستاره مثلث غلطکی

با توجه به کار کلید که می بایست موتور را ابتدا به حالت ستاره و سپس به حالت مثلث راه اندازی نماید هر شش سر از جعبه کلمپ موتور یعنی U و V و W وx وY و z به داخل کلید برده می شود. شایان ذکر است که در روی کلید محل اتصال این سرها با نام و ترمینال آن ها نشان داده شده است. پس از اتصال سری های موتور به کلید و سه فاز R و S و T به کلید فوق در حالت ستاره کلید اتصالات زیر را برقرار می کند. سپس وقتی کلید را در حالت مثلث قرار می دهیم کلید فوق R و U و Z را به هم وT و W و V را نیز به هم متصل می کند. این کلید با توجه به اینکه موتور باید ابتدا به حالت ستاره و سپس به حالت مثلث وصل شود طوری طراحی شده است که پس از حالت خاموش کلید ابتدا حالت ستاره و سپس حالت مثلث را متصل می کند شایان ذکر است در صورت مشخص نبودن علائم روی کلید فوق می توان با توجه به نحوه اتصال کلید و یک اهم متر ساده سرهای کلید را مشخص نمود. در شکل سمت راست نیز شمای فنی کلید فوق و نحوه اتصال آن مشخص گردیده است همچنین تعداد سیم ها نیز معین شده است.

کلید چپ گرد راست گرد غلطکی همراه با ستاره مثلث

از این کلید برای راه اندازی موتورهای سه فازه با قدرت بالا که جهت راه اندازی آن ها نیاز به ستاره مثلث کردن و همچنین چپ گرد و راست گرد کردن استفاده می شود. شش سر از جعبه کلمپ موتور به داخل ترمینال های کلید آورده شده و و سه فاز R و S و Tنیز به داخل کلید آورده می شود. کلید فوق در حالت راست گرد ابتدا موتور را به حالت ستاره راست گرد راه اندازی می کند و ترمینال های R به S-U به T-Vبه W و x و y و z را به هم متصل می کند.

سپس موتور به حالت مثلث راست گرد قرار می گیرد و ترمینال های R به U و s-z به V و T-x به w و z متصل می شوند در حالت چپ گرد ابتدا کلید در مسیر حرکت خود موتور را خاموش کرده و سپس به حالت چپ گرد ستاره متصل می شود یعنی R به S-V به T-U به W و x و y و z نیز اتصال کوتاه می شوند در حالت چپ گرد مثلث کلید ترمینال های S به u به R-z به v به T-x به w به Y را به هم متصل می کند و بدین ترتیب موتور را به حالت چپ گرد و مثلث راه اندازی می کند.

کلید دستی چیست؟

این کلید ها برای کاربردهایی که در آن ها نیاز به برنامه ریزی نباشد کاربرد فراوانی دارند و در صورت نیاز به طراحی و کارهای با برنامه و اتوماتیک بیشتر از کنتاکتورها استفاده می شود .

کلید زبانه ای چیست؟

ازبین کلیدهای معرفی شده کلید زبانه ای کاربرد زیادی درصنعت دارد این کلیدها جریان‌های زیادی نسبت به کلیدهای اهرمی ازخود عبور میدهندو به علت سایش کم طول عمر کارکردی آنها زیاد است وبه همین دلیل این کلید مطمین ترین وسیله برای جداسازی و ایزوله کردن مدار از شبکه برق است.

ساختمان داخلی این نوع کلید ها از قسمت های مختلفی تشکیل شده است:

1. بدنه کلید
2. کنتاکت های ثابت
3. کنتاکت های متحرک
4. فنر
5. اهرم
6. صفحه عایق زبانه دار

کلیدهای زبانه ای به کلیدهای زبانه ای صفرو یک،کلید زبانه ای چپگرد راستگرد سه فاز، کلید ستاره مثلث-کلید ستاره مثلث چپگرد راستگرد تقسیم بندی میشوند.

کلید اهرمی چیست؟

این نوع کلیدها که با نام های چاقویی یا کاردی نیز شناخته می شوند، ساختمان ساده ای دارند.ودر ساختمان آن ازتیغه های کاردی استفاده شده است این کلید ها در  جریان های بالا قوس الکتریکی وجرقه شدیدی ایجاد میکنند و ممکن است تیغه ها دراثر این جرقه ها ذوب شوند به همین دلیل ازکلید ها درجریان های کم استفادهمیشود.قیمت این نوع کلید ها نسبت به کلیدهای غلطکی وزبانه ای پایین است به همین خاطر این نوع کلید ها بیشتر دربانک های خازنی استفاده میشود.

سلکتور سوئیچ چیست؟

سلکتور سوئیچ یک سوئیچ قطع و وصل بوده که در مدار فرمان سیستم های الکتریکی به کار میرود که در دو نوع فلزی و باکالیتی ساخته میشوند. ساختار مجموعه ی کنتاکت آن از جنس پلاستیک فشرده میباشد ولی این کنتاکت به طور مشترک در انواع فلزی و باکالیتی استفاده میشود. این کلید به ورت چرخشی ماندگار عمل میکندو غالبا با چرخش به راست به مقدار 90 درجه به حالت وصل درآمده و قطع مجدد نیز به صورت دستی انجام میشود.

کلید فیوز چیست؟

برای جلوگیری از خطراتی که در موقع تعویض فیوزها در شبکه فشار ضعیف پیش می آید، بهتر و مناسب تر است که به جای کلید و فیوز از کلید فیوز استفاده شود.در کلید فیوزها، فیوزها بر روی درب کلید سوار شده و با باز کردن درب کلید، فیوزها از شبکه جدا می شوند که می توان با بیرون آوردن درب کلید نسبت به تعویض فیوزها اقدام نمود. پس از تعویض فیوزها نیز، درب کلید در داخل مجموعه جا زده شده و با بستن آن، فیوزها در شبکه قرار می گیرند.